Joomla project supported by everest poker review.
Η ζωή της / Her life
Η ζωή της
1877
Η Αντζελα Ιζαντόρα Ντάνκαν γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο στις 27 Μαϊου 1877. Μητέρα της ήταν η Μαίρη Ιζαντόρα (Ντόρα) Γκραίη, κόρη του Τόμας Γκραίη, που είχε πολεμήσει στον Εμφύλιο Πόλεμο και έφτασε στο βαθμό του συνταγματάρχη, κατόπιν διορίστηκε υπάλληλος στο λιμάνι του Σαν Φρανσίσκο και τελικά εξελέγη βουλευτής στην Καλιφόρνια. Πατέρας της ήταν ο Τζόζεφ Τσαρλς Ντάνκαν, τριάντα χρόνια μεγαλύτερος από τη μητέρα της, επιχειρηματίας. Εκαναν τέσσερα παιδιά: την Μαίρη Ελίζαμπεθ, τον Ωγκαστιν, τον Ραίημοντ και την Ιζαντόρα. Η Ιζαντόρα ήταν μόλις πέντε μηνών όταν η τράπεζα του πατέρα της πτώχευσε και ο ίδιος εξαφανίστηκε για να αποφύγει τις συνέπειες. Από τότε η Μαίρη Ντάνκαν άρχισε να δουλεύει για να ζήσει τα παιδιά της, ενώ αυτά μεγάλωναν με στερήσεις, χωρίς επίβλεψη, μέσα σε ένα πνεύμα ανεξαρτησίας και υπευθυνότητας. Εμαθαν μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον να αγαπούν τις τέχνες παίζοντας μέσα στο σπίτι τους θέατρο και μουσική.
1887
Η Ιζαντόρα εγκατέλειψε το σχολείο σε ηλικία 10 περίπου ετών και άρχισε να δίνει μαθήματα χορών σαλονιού στα παιδιά της γειτονιάς μαζί με τα αδέλφια της και τη μητέρα στο πιάνο. Διάβαζε πάρα πολύ από τότε, μια συνήθεια που διατήρησε σε όλη τη ζωή της. Στο χορό πρέπει να επηρεάστηκε πολύ από τις ιδέες του Φρανσουά Ντελσάρτ, που έβρισκαν τότε γόνιμο έδαφος στην Αμερική. Ο Ντελσάρτ ήταν ο πρώτος που μελέτησε τις χειρονομίες και πρότεινε ένα σύστημα βασισμένο στις φυσικές, εκφραστικές κινήσεις.
1895
Πήγε με τη μητέρα της στο Σικάγο, όπου χόρεψε για πρώτη φορά δημόσια, εκτελώντας το "Τραγούδι της άνοιξης" του Μέντελσον. Ο θεατρικός επιχειρηματίας Ωγκαστιν Ντάλυ την προσέλαβε στο θίασό του στη Νέα Υόρκη, όπου πήρε μερικά μαθήματα χορού με τη γνωστή μπαλαρίνα Μαρία Μπονφάντι.
1896
Αρχισε να δίνει ατομικές παραστάσεις σε θέατρα και σε ιδιωτικές συγκεντρώσεις σε σπίτια, με μουσική του Εθελμπερτ Νέβιν που έπαιζε ο ίδιος στο πιάνο. Το κοινό έμενε κατάπληκτο με την τόλμη της να χορεύει με γυμνά χέρια και πόδια, καθώς και με τον πρωτοφανή ελεύθερο και εκφραστικό χορό της.
1897
Συμμετείχε σε παραστάσεις του θιάσου του Ντάλυ στο Λονδίνο, όπου πήρε μερικά μαθήματα χορού από την Καίτι Λάνερ. Συνέχισε να δίνει μαθήματα χορού σε παιδιά.
1899
Το ξενοδοχείο όπου έμενε η οικογένεια Ντάνκαν έπιασε φωτιά την ώρα που η Ιζαντόρα και η αδελφή της Ελίζαμπεθ έκαναν μάθημα. Κατάφεραν με την ψυχραιμία τους να βγάλουν έξω τις μικρές μαθήτριές τους, αλλά όλα τα υπάρχοντά τους κάηκαν. Εφυγε με τα αδέλφια της για το Λονδίνο, όπου χόρεψε σε συγκεντρώσεις φιλοτέχνων και γνώρισε διάφορους λόγιους και καλλιτέχνες. Εκεί έβλεπε θεατρικές παραστάσεις και μελετούσε τα ελληνικά αγγεία στο Βρετανικό Μουσείο.
1900
Φεύγει με τη μητέρα της για το Παρίσι, όπου είχε προηγηθεί ο αδελφός της Ραίημοντ. Μαζί του μελετάει τις παραστάσεις αρχαίου χορού στα ελληνικά αγγεία και τα ανάγλυφα του Λούβρου. Εντυπωσιάζεται από τη Διεθνή Εκθεση, ιδιαίτερα από τα έργα του Ροντέν και τις παραστάσεις ιαπωνικού χορού. Χορεύει σε σαλόνια με τον Μωρίς Ραβέλ στο πιάνο και δίνει μαθήματα.
1901
Δίνει ρεσιτάλ στο Μόντε Κάρλο και στο Λονδίνο, με χορούς εμπνευσμένους από την αρχαία Ελλάδα, την αναγεννησιακή Ιταλία και την τότε μοντέρνα μουσική. Οι κριτικοί την υποδέχονται ευνοϊκά. Η χορεύτρια Λόι Φούλερ την συμπεριλαμβάνει στο συγκρότημά της που ταξιδεύει στο Βερολίνο, τη Λειψία, το Μόναχο και τη Βιέννη.
1902
Δίνει μόνη της 30 παραστάσεις στο θέατρο Ουράνια της Βουδαπέστης, όπου χορεύει με μουσική Στράους και Λιστ, με πολύ μεγάλη επιτυχία. Κάνει έρωτα για πρώτη της φορά, με τον νεαρό ηθοποιό Οσκαρ Μπέρεγκι. Χωρίζει με τον Μπέρεγκι και περνάει μια σύντομη αρρώστεια στη Βιέννη. Χορεύει με μεγάλη επιτυχία στο Μόναχο. Το κοινό της, κυρίως νέοι και φοιτητές, την αποθεώνει. Μετά την κάθε παράσταση σέρνουν την άμαξά της μέχρι το ξενοδοχείο της, όπου τραγουδούν κάτω από τα παράθυρά της.
1903
Χορεύει στο Βερολίνο και δίνει την περίφημη διάλεξη με θέμα "Ο χορός του μέλλοντος", όπου εκθέτει τις ιδέες της. Το κείμενο αυτό κυκλοφόρησε ευρύτατα σε διάφορες γλώσσες και θεωρείται σαν διακύρηξη αρχών για το μοντέρνο χορό αλλά και για την απελευθέρωση της γυναίκας. Γυρίζει στο Παρίσι, όπου δίνει μερικές παραστάσεις χωρίς επιτυχία στο θέατρο "Σάρα Μπερνάρ". Οι κριτικοί βρίσκουν το χορό της χαριτωμένο και ενδιαφέροντα αλλά όχι αρκετά σοβαρό. Της προτείνουν νέα τουρνέ στη Γερμανία, αλλά εκείνη αρνείται.
1903
Ο αδελφός της Ραίημοντ οργανώνει ένα οικογενειακό ταξίδι στην Ελλάδα. Από το Μπρίντιζι φτάνουν στην Λευκάδα και από εκεί με καϊκι αποβιβάζονται στον Κραβασαρά (Αμφιλοχία) όπου γονατίζουν και φιλούν το χώμα. Περνούν από το Αγρίνιο, το Μεσολόγγι και την Πάτρα και φτάνουν στην Αθήνα. Αγοράζουν μια έκταση στον Κοπανά (σημερινό δήμο Βύρωνα) που ήταν τότε ένας έρημος βοσκότοπος και αρχίζουν να χτίζουν ένα σπίτι με σχέδια εμπνευσμένα από το ανάκτορο του Αγαμέμνονα. Φορούν χιτώνες και σανδάλια και μελετούν εντατικά την αρχαία ελληνική τέχνη με την καθοδήγηση του αρχαιολόγου και λόγιου Αλέξανδρου Φιλαδελφέα. Ανακαλύπτουν ότι η αρχαία ελληνική μουσική έχει επιζήσει στη βυζαντική υμνωδία και σχηματίζουν χορωδία υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Κωνσταντίνου Ψάχου. Η Ιζαντόρα χορεύει στο Δημοτικό Θέατρο στις 28 Νοεμβρίου, όπου το κοινό, κατά πλειοψηφία φοιτητές, την αποθεώνει. Με βασιλική πρόσκληση, δίνει δεύτερη παράσταση στις 11 Δεκεμβρίου, αυτή τη φορά στο Βασιλικό Θέατρο μπροστά στον βασιλέα Γεώργιο τον 1ο και όλη την οικογένειά του, τον γάλλο συγγραφέα Πιέρ Λοτί και την αφρόκρεμα της αθηναϊκής κοινωνίας. Φεύγει για περιοδεία στην Ευρώπη με τη χορωδία της υπό την διεύθυνση του Παναγιώτη Τζαανέα.
1904
Οι παραστάσεις της στοχεύουν στην αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας, αλλά το κοινό θέλει κάτι πιο ελαφρό από τις "Ικέτιδες" του Αισχύλου. Μάταια η Ιζαντόρα δίνει μακροσκελείς ομιλίες πριν από την κάθε παράσταση εισάγοντας το θέμα. Μετά από παραστάσεις στη Βιέννη, το Μόναχο και το Βερολίνο, διαλύει την ελληνική χορωδία. Ο ιμπρεσάριός της την πιέζει να κάνει περιοδεία στη Γερμανία με εξασφαλισμένη επιτυχία, αλλά εκείνη προτιμά να εγκατασταθεί στο Βερολίνο, όπου μαθαίνει γερμανικά και μελετά φιλοσοφία, με προτίμηση στον Νίτσε. Η Κοζίμα Βάγκνερ της προτείνει να χορέψει στο Φεστιβάλ Βάγκνερ στο Μπαϋρόιτ. Χορεύει τον πρώτο ρόλο στον "Τανχώυζερ", συνοδευόμενη από χορεύτριες μπαλέτου. Η ανταπόκριση του κοινού είναι μικρή, αλλά οι κριτικοί βρίσκουν το πείραμα ενδιαφέρον. Κάνει τουρνέ στη Γερμανία. Ερωτεύεται στο Βερολίνο τον Γκόρντον Κραιγκ, γυιό της μεγάλης αγγλίδας ηθοποιού Ελλεν Τέρρυ, σκηνογράφο και ανανεωτή του θεάτρου. Πηγαίνει για πρώτη φορά στη Ρωσία και δίνει μια παράσταση στην Αγία Πετρούπολη με μουσική εξ ολοκλήρου του Σοπέν. Το κοινό και οι κριτικοί την δέχονται με ενθουσιασμό.
1905
Ξαναγυρίζει στη Ρωσία και χορεύει στη Μόσχα. Παρακολουθεί παραστάσεις μπαλέτου και γνωρίζει τις μεγάλες χορεύτριες Αννα Παύλοβα και Ματίλντα Κσεσίνσκα, το σκηνογράφο και ενδυματολόγο Μπακστ, τον παραγωγό Ντιαγκίλεφ και τους χορογράφους Μαριούς Πετιπά και Μιχαήλ Φοκίν. Ο Φοκίν την θαυμάζει και εμπνέεται από αυτήν τις μελλοντικές χορογραφίες του. Χορεύει στο Κίεβο και τη Μόσχα, προκαλώντας τον ενθουσιασμό στο κοινό, που σε μεγάλο ποσοστό είναι φοιτητές, καλλιτέχνες και διανοούμενοι. Επιστρέφει στο Βερολίνο και ιδρύει σχολή με την αδελφή της Ελίζαμπεθ. Οι 20 μικρές μαθήτριες, επιλεγμένες μεταξύ πολλών υποψηφίων, είναι εσωτερικές και, πέρα από το συνηθισμένο πρόγραμμα σχολικών μαθημάτων, παρακολουθούν μαθήματα ελεύθερου χορού, μουσικής, τραγουδιού, ορθοφωνίας, ζωγραφικής και κεραμικής. Η αυτοκράτειρα Αυγούστα Βικτωρία παρακολουθεί μία παράσταση της Ιζαντόρα με τις μαθήτριές της και βρίσκει απαράδεκτο το θέαμα των γυμνών ποδιών τους, ασυμβίβαστο με τα αυστηρά ήθη της εποχής.
1906
Περιοδεία μαζί με τον Κραιγκ στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ολλανδία. Επίσκεψη στις σκανδιναβικές χώρες. Τον Σεπτέμβριο γεννάει στην Ολλανδία το πρώτο της παιδί, τη Ντέιρντρ. Χορεύει με επιτυχία στη Βαρσοβία και σε άλλες πόλεις της Πολωνίας. Συνεχίζει στην Ολλανδία, μέχρι που τελικά πέφτει από εξάντληση. Πηγαίνει στη Φλορεντία, όπου ο Κραιγκ κάνει τα σκηνικά για το "Ρόσμερσχολμ" με πρωταγωνίστρια τη διάσημη ιταλίδα ηθοποιό Ελεονόρα Ντούζε.
1907
Ο Κραιγκ έχει κουραστεί από την τρικυμιώδη ζωή μαζί της και εγκαταλείπει την συμβίωση για να μπορέσει να ασχοληθεί απερίσπαστος με το θέατρο. Μετά από μία περίοδο ανάρρωσης στη Νίκαια, η Ιζαντόρα χορεύει στην Ολλανδία, τη Σουηδία, τη Γερμανία και την Ελβετία. Οι συνεχείς επιτυχίες της αποφέρουν πολλά χρήματα, αλλά τα έξοδά της είναι πάντα τεράστια: μένει στα πιο ακριβά ξενοδοχεία και συντηρεί τον Κραιγκ, το μωρό της με την γκουβερνάντα του, τη μητέρα της, την αδελφή της και τη σχολή με τις μαθήτριές της. Συγρόνως, εισπράτει μονίμως λιγότερα από όσα δικαιούται, εξ αιτίας της αδυναμίας της να χειριστεί οικονομικά θέματα. Συνεχίζει τις τουρνέ: Ολλανδία, Βαρσοβία, Μόναχο, Ρωσία. Στη Μόσχα γίνεται στενή φίλη με το μεγάλο σκηνοθέτη Κονσταντίν Στανισλάβσκι.
1908
Δίνει μερικές παραστάσεις στο Παρίσι, στο θέατρο "Γκαιτέ Λυρίκ", χωρίς όμως επιτυχία, μια και όλη η προσοχή του κοινού είναι αποροφημένη από τις συναυλίες ρωσικής μουσικής που οργανώνει τότε ο Σεργκέι Ντιαγκίλεφ. Αρχίζει τουρνέ στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά βλέποντας την αδιαφορία του κοινού διακόπτει και επιστρέφει στη Νέα Υόρκη. Εκεί γνωρίζει τον Γουώλτερ Ντάμρος, μαέστρο της Συμφωνικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης και δίνει με την 80μελή ορχήστρα του ρεσιτάλ στην Μετροπόλιταν Οπερα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει αποσπάσματα από την "Ιφιγένεια εν Αυλίδι" του Γκλουκ, την "Εβδομη συμφωνία" του Μπετόβεν και τον "Τανχώυζερ" του Βάγκνερ. Η επιτυχία είναι μεγάλη και συνεχίζεται στις επόμενες παραστάσεις τους σε άλλες πόλεις.
1909
Αντί να εκμεταλλευτεί το θρίαμβό της στην Αμερική, γυρίζει στο Παρίσι, όπου έχουν έρθει οι μαθήτριές της. Δίνει πάλι παραστάσεις στο θέατρο "Γκαιτέ Λυρίκ", παρ' όλο που την ίδια εποχή εμφανίζονται θραμβευτικά τα "Ρωσικά μπαλέτα" του Ντιαγκίλεφ και μονοπωλούν την προσοχή των φίλων του χορού. Από αυτές τις παραστάσεις της εμπνέονται έργα τους γνωστοί ζωγράφοι όπως ο Ζαν-Πωλ Λαφίτ, ο Αντρέ ντε Σεγκονζάκ, ο Ζυλ Γκρανζουάν και ο Αντουάν Μπουρντέλ. Ξεκινά ένα δεσμό με τον Πάρις Σίγκερ, αμερικανό εκατομμυριούχο 42 ετών με πέντε παιδιά, γιο του ιδρυτή της ομώνυμης βιομηχανίας ραπτομηχανών. Δίνει παραστάσεις στη Ρωσία και στην Αμερική.
1910
Αν και έγκυος, φεύγει πάλι, αυτή τη φορά μαζί με τον Σίγκερ, για μια σειρά παραστάσεων στην Αμερική με τον Γουώλτερ Ντάμρος και τη Συμφωνική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης. Η προχωρημένη εγκυμοσύνη της ενοχλεί το κοινό και την αναγκάζει να διακόψει στη μέση την περιοδεία. Μετά από μια κρουαζιέρα στο Νείλο με το γιωτ του Σίγκερ, γεννάει στη γαλλική Ριβιέρα το δεύτερο παιδί της, ένα αγοράκι που ονόμασαν Πάτρικ. Ο Σίγκερ επιμένει να παντρευτούν αλλά εκείνη αρνείται να προδώσει τις πεποιθήσεις της για την ελευθερία της γυναίκας. Δοκιμάζει να κάνει ήσυχη οικογενειακή ζωή στο κτήμα του Σίγκερ στην Αγγλία, αλλά η πλήξη την οδηγεί στην αγκαλιά του πιανίστα της Αντρέ Καπλέ, που μάλιστα τον θεωρούσε ιδιαίτερα άσχημο.
1911
Εγκαθίσταται με τα παιδιά της στο Παρίσι και δίνει δύο ρεσιτάλ στο Θέατρο "Σατλέ". Περιοδεία στις Ηνωμένες Πολιτείες.
1912
Συμφιλιώνεται με τον Σίγκερ αλλά οι σχέσεις τους είναι τρικυμιώδεις, με συχνούς καυγάδες. Μαζί σχεδιάζουν το χτίσιμο ενός θεάτρου όπου θα μπορούν να παρουσιάζουν αρχαίο δράμα η Ιζαντόρα με τους αδελφούς της, τον Κραιγκ, τη Ντούζε και άλλους μεγάλους καλλιτέχνες που είχε γνωρίσει. Οι διαφωνίες όμως του αρχιτέκτονα με τον Κραιγκ δεν αφήνουν το σχέδιο να προχωρήσει.
1913
Σειρά εμφανίσεων στη Ρωσία, με πιανίστα τον Χένερ Σκένε. Τα δυο παιδιά της πνίγηκαν στο Σηκουάνα. Μετά από ένα ευτυχισμένο οικογενειακό γεύμα, έστειλαν τα παιδιά με το αυτοκίνητο στο σπίτι. Στο δρόμο η μηχανή έσβησε και ο σωφέρ βγήκε για να τη βάλει εμπρός με τη μανιβέλα. Το χειρόφρενο όμως λύθηκε, οπότε το αυτοκίνητο κύλησε και βυθίστηκε στο ποτάμι.
1913
Για να αλλάξει περιβάλλον, πηγαίνει στην Κέρκυρα, από όπου ο αδελφός της Ραίημοντ και η γυναίκα του Πηνελόπη, αδελφή του Αγγελου Σικελιανού, βοηθούν τους Ελληνες της Βορείου Ηπείρου να ανασυγκροτηθούν μετά τις καταστροφές του Βαλκανικού Πολέμου. Σύντομο ταξίδι με την Πηνελόπη στην Κωνσταντινούπολη. Επιστροφή στο Παρίσι. Μένει στο σπίτι της Ελεονόρα Ντούζε στο Βιαρέτζιο της Ιταλίας. Η Ντούζε την πείθει να ξαναγυρίσει στο χορό για να ξεχάσει το θάνατο των παιδιών της. Συναντά εκεί έναν νεαρό ιταλό γλύπτη και έχει μαζί του μια σύντομη ερωτική περιπέτεια που την βοηθάει να ξαναβρεί το κουράγιο της.
1914
Ο Σίγκερ αγοράζει γι αυτήν στο Παρίσι το κτίριο ενός ξενοδοχείου με 200 δωμάτια και 80 μπάνια, για να πραγματοποιήσει το παλιό όνειρό της: μια σχολή χορού. Το ονομάζουν Bellevue, εξ αιτίας της θέας προς το Δάσος της Βουλώνης. Διάλεξε πενήντα παιδιά 6-9 ετών και ανέθεσε την εκπαίδευσή τους σε έξι από τις παλιές της μαθήτριες που ήρθαν από την σχολή που διατηρούσε η αδελφή της Ελίζαμπεθ στη Γερμανία. Εφερε επίσης με τη βοήθεια του Στανισλάβσκι δέκα παιδιά από τη σχολή της στη Μόσχα. Η ίδια διδάσκει λίγο γιατί είναι έγκυος μετά το δεσμό της στην Ιταλία. Το παιδί της πεθαίνει αμέσως μετά τη γέννησή του. Ξεσπάει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Ντάνκαν παραχωρεί το κτίριο της σχολής της για στρατιωτικό νοσοκομείο και φεύγει για ανάρρωση στη Νορμανδία. Δοκιμάζει να αυτοκτονήσει προχωρώντας στη θάλασσα αλλά σώζεται από το γιατρό της, με τον οποίο συζεί. Φεύγει για την Αμερική. Στη Νέα Υόρκη, οι έξι παλιότερες μαθήτριές της δίνουν παράσταση στην Μετροπόλιταν Οπερα, με το "Αβε Μαρία" του Σούμπερτ.
1915
Στις επόμενες παραστάσεις της χορεύει τη "Μασσαλιώτιδα" και βγάζει πύρινους λόγους προτρέποντας τους Αμερικανούς να μπουν στον πόλεμο στο πλευρό των Γάλλων. Προσπαθεί να συγκεντρώσει χρήματα για τη διατήρηση της σχολής της, από την άλλη όμως οι παραστάσεις της είναι πολυέξοδες. Στον "Οιδίποδα τύραννο", όπου τον κύριο ρόλο είχε ο αδελφός της Ωγκαστιν, χρησιμοποίησε 80 μουσικούς και 100μελή χορωδία. Οι οικονομικές δυσκολίες την αναγκάζουν να φύγει.
1915
Με τις μαθήτριές της φτάνει στη Νάπολη, από εκεί στην Ελβετία και τελικά στην Αθήνα, όπου βρίσκεται ο Ραίημοντ. Το σπίτι στον Κοπανά έχει μείνει μισοτελειωμένο, μένουν στο "Ξενοδοχείον της Αγγλίας". Η Ελλάδα αμφιταλαντεύεται για τη συμμετοχή της στον Πόλεμο. Ο Βενιζέλος είναι με το μέρος των Συμμάχων, ενώ ο βασιλιάς Κωνσταντίνος συμπαθεί τη Γερμανία. Η Ιζαντόρα ενθουσιάζει το πλήθος τραγουδώντας τη "Μασσαλιώτιδα" στην Πλατεία Συντάγματος και ηγείται πορείας με χορό μέχρι το σπίτι του Βενιζέλου. Φεύγει για την Ελβετία, όπου αφήνει τις μαθήτριές της και πηγαίνει στο Παρίσι.
1916
Προσπαθεί μάταια να συντηρήσει τις μαθήτριές της δίνοντας παραστάσεις στο Παρίσι και στην Ελβετία. Ξεκινάει με τον αδελφό της Ωγκαστιν για περιοδεία στην Αργεντινή, την Ουρουγουάη και τη Βραζιλία. Τη συνοδεύει ο πιανίστας Μωρίς Ντυμενίλ. Επιστρέφει μόνη της και καταχρεωμένη στη Νέα Υόρκη. Ο Σίγκερ, παρ' όλο που έχουν χωρίσει, τη βοηθάει οικονομικά. Δίνει μια θριαμβευτική παράστση στη Μετροπόλιταν Οπερα.
1917
Επιστρέφει στην πατρίδα της Καλιφόρνια μετά από 22 χρόνια και δίνει παραστάσεις με τον πιανίστα Χάρολντ Μπάουερ, με τον οποίο έχει ερωτικό δεσμό. Φεύγει για το Λονδίνο. Οι έξι μαθήτριές της δίνουν τώρα παραστάσεις χωρίς αυτήν στη Νέα Υόρκη, πράγμα που την στεναχωρεί ιδιαίτερα.
1918
Επιστροφή στο Παρίσι. Ερωτεύεται τον άγγλο πιανίστα Γουώλτερ Ράμελ, δέκα χρόνια νεώτερό της, ζουν μαζί ευτυχισμένοι και δίνουν παραστάσεις. Με το τέλος του πολέμου, γράφει στις μαθήτριές της να έρθουν στη Γαλλία για να χορέψουν μαζί της. Προσπαθεί να βρει χρήματα για να ξαναλειτουργήσει τη σχολή της. Δεν τα καταφέρνει και αναγκάζεται να πουλήσει το κτίριο Bellevue στο γαλλικό δημόσιο. Ανίκανη να διαπραγματευθεί, παίρνει ένα μηδαμινό σχετικά ποσό, με το οποίο αγοράζει ένα σπίτι στο Παρίσι.
1920
Γεμάτη ευτυχία και αισιοδοξία χάρις στο δεσμό της με τον Ράμελ, αποφασίζει να πραγματοποιήσει το παλιό όνειρό της να εγκατασταθεί στην Αθήνα. Επισκευάζει πρόχειρα το σπίτι στον Κοπανά, όπου μένει με τον Ράμελ. Εκείνος όμως ερωτεύεται τη μαθήτριά της Αννα. Η Ιζαντόρα υπόσχεται στην ελληνική κυβέρνηση να ετοιμάσει χίλιους χορευτές για ένα "Φεστιβάλ του Διονύσου" και κάνει πρόβες κάθε μέρα στο Ζάππειο - που της παραχώρησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος - με μουσική από την "Εβδομη συμφωνία" του Μπετόβεν και το σκέρτσο από την "Εκτη συμφωνία" του Τσαϊκόφσκυ. Ομως η κυβέρνηση αλλάζει και η Ντάνκαν βρίσκεται χωρίς υποστήριξη. Αναγκάζεται να φύγει για το Παρίσι και από εκεί για το Λονδίνο. Τρεις από τις μαθήτριές της αποφασίζουν να φύγουν για την Αμερική. Στο Λονδίνο συνάντησε τότε και τον μεγάλο συγγραφέα Μπέρναρντ Σω, στον οποίο λέγεται ότι πρότεινε να κάνει ένα παιδί μαζί της, ένα παιδί που θα ήταν υπέροχο εφόσον θα κληρονομούσε το δικό του πνεύμα και το δικό της σώμα. Ο Σω τότε της απάντησε: "Κι αν πάρει το δικό μου σώμα και το δικό σας πνεύμα;". Αργότερα ο Σω διέψευσε το πασίγνωστο αυτό ανέκδοτο λέγοντας ότι δεν θα μπορούσε να πει κάτι τέτοιο εφόσον την εκτιμούσε ιδιαίτερα σαν μυαλό.
1921
Δίνει παραστάσεις με επιτυχία στο Λονδίνο και στις Βρυξέλλες με τον Ράμελ στο πιάνο, τελικά όμως εκείνος φεύγει από τη ζωή της μαζί με την Αννα. Αποδέχεται την πρόσκληση της σοβιετικής κυβέρνησης να ιδρύσει σχολή χορού στη Μόσχα. Οι φίλοι της κάνουν ό,τι μπορούν για να την μεταπείσουν, έχοντας ακούσει τα πιο φρικτά πράγματα για τους μπολσεβίκους και την κατάσταση στη Ρωσία, αλλά εκείνη έχει όλο το κουράγιο για ένα νέο ξεκίνημα. Φτάνει στη Μόσχα συνοδευόμενη από τη μαθήτριά της Ιρμα και διαπιστώνει ότι η κατάσταση είναι πράγματι δραματική. Ο Υπουργός Παιδείας Ανατόλυ Λουνατσάρσκυ της υπόσχεται κάθε βοήθεια. Η πρώτη της εμφάνιση γίνεται στο θέατρο Μπαλσόι, 3.000 θέσεων, με την παρουσία του Λένιν. Η Ιζαντόρα χόρεψε την "Παθητική συμφωνία" του Τσαϊκόφσκυ και το "Σλαβικό μαρς", τελειώνοντας με την "Διεθνή", που έκανε το ακροατήριο να σηκωθεί όρθιο και να τραγουδάει σε παραλήρημα. Ο Λένιν σηκώθηκε κι αυτός και χειροκροτούσε τραγουδώντας και φωνάζοντας "Μπράβο".
1922
Ερωτεύεται παράφορα τον ήδη διάσημο ρώσο ποιητή Σεργκέι Εσένιν, 26 ετών, με τον οποίο συνεννοούνταν πάντα μέσω διερμηνέα, αφού εκείνος δεν μιλούσε παρά μόνο ρωσικά. Παντρεύονται και φεύγουν για το Βερολίνο και μετά για το Παρίσι. Η Ιζαντόρα ζητάει να έρθουν 25 μαθήτριες της σχολής της για να δώσει παραστάσεις μαζί τους, αλλά η σοβιετική κυβέρνηση δεν τους δίνει άδεια να ταξιδέψουν. Φεύγουν για τις ΗΠΑ, όπου η υποδοχή είναι αρνητική από την πρώτη στιγμή, εξ αιτίας της αντικομουνιστικής υστερίας της εποχής. Ξεκινάει μια σειρά παραστάσεων στις μεγαλύτερες πόλεις. Οι καλλιτέχνες την εκθειάζουν αλλά το κοινό αποθαρρύνεται από τους μακροσκελείς λόγους υπέρ της Ρωσίας που η Ντάνκαν επιμένει να βγάζει μετά από κάθε παράσταση. Ο Εσένιν μεθούσε συχνά και δημιουργούσε σοβαρά επεισόδια. Επιστρέφουν στην Ευρώπη.
1923
Επιστρέφουν στη Μόσχα μετά από απουσία 15 μηνών. Η Ιζαντόρα αρχίζει περιοδείες στη Σοβιετική Ενωση, ενώ ο Εσένιν εξαφανίζεται με μιαν άλλη γυναίκα.
1924
Συνεχίζει τις περιοδείες της, μέσα σε μεγάλες δυσκολίες λόγω της ανέχειας και της αποδιοργάνωσης της χώρας, αλλά με ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό. Στη Μόσχα, διδάσκει στη σχολή της και δίνει μεγαλειώδεις παραστάσεις σε στάδια με τη συμμετοχή εκατοντάδων χορευτών τους οποίους είχε εκπαιδεύσει στον εκφραστικό χορό. Φεύγει για παραστάσεις στο Βερολίνο αφήνοντας στη μαθήτριά της Ιρμα τη διεύθυνση της σχολής στη Μόσχα. Εγκαθίσταται στη Νίκαια, με συχνά ταξίδια στο Παρίσι, όπου ο Ραίημοντ έχει δημιουργήσει σχολή και εργαστήρια χειροτεχνίας σε αρχαία ελληνικά πρότυπα. Οι μαθητές του φορούν μόνιμα χιτώνες και σανδάλια, τρέφονται με φυσικές τροφές, υφαίνουν στον αργαλειό και παίζουν αρχαίο δράμα.
1925
Μαθαίνει την αυτοκτονία του Εσένιν. Συνεχίζει τις προσπάθειές της να φέρει στη Γαλλία χορεύτριες από τη σχολή της στη Μόσχα και νοικιάζει μια αίθουσα στη Νίκαια, όπου δίνει μικρές παραστάσεις. Συνεχίζει να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες και ζει με προσφορές από φίλους και θαυμαστές της. Αρνείται πρόταση του Σέσιλ ντε Μιλ να γυρίσει κινηματογραφικό έργο με τη ζωή της, έτσι δεν υπάρχει σήμερα κανένα ζωντανό ντοκουμέντο του χορού της. Προκειμένου να βρει χρήματα για να ζήσει, δέχεται να γράψει τα απομνημονεύματά της. Αυτά εκδόθηκαν μετά το θάνατό της σε πολλές γλώσσες με τον τίτλο "Η ζωή μου", αλλά με σοβαρές παραποιήσεις από τον εκδότη.
1926
Η νευρική υπερένταση από την συνεχή προσπάθεια να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες την ρίχνει άρρωστη με εσωτερική αιμορραγία. Αναγκάζεται να πουλήσει το σπίτι της στο Παρίσι, αλλά δεν εισπράτει τελικά τα χρήματα.
1927
Δίνει ένα θριαμβευτικό ρεσιτάλ στο θέατρο Μογκαντόρ στο Παρίσι, με την ορχήστρα Παντελού υπό τη διεύθυνση του Αλμπέρ Βολφ. Χορεύει με μουσική Φρανκ, Σούμπερτ και Βάγκνερ.
Σκοτώθηκε σε δυστύχημα στη Νίκαια, στις 14 Σεπτεμβρίου. Η μακριά εσάρπα που φορούσε μπλέχτηκε στις ρόδες του αυτοκινήτου και τυλίχτηκε στο λαιμό της. Κηδεύτηκε με λαϊκή συμμετοχή στο Παρίσι, το σώμα της κάηκε και οι στάχτες τοποθετήθηκαν δίπλα σ' αυτές των παιδιών της στο νεκροταφείο Περ Λασέζ.
Αλκης Ράφτης